Σκέψεις με αφορμή την ημέρα:
- Paulo Freire, Παιδαγωγός και Φιλόσοφος. Ένας από τους βασικούς θεμελιωτές της «κριτικής παιδαγωγικής», έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός πολύ επιτυχημένου προγράμματος γραμματισμού στη Βραζιλία.
[…]Είναι σημαντικό να αναλάβουμε τον κρίσιμο ρόλο της διαμόρφωσης του εαυτού μας, ο οποίος κοινωνικά και σταδιακά, με τον καιρό, γίνεται ενεργός και συνειδητός, μιλά, διαβάζει και γράφει. Οικοδομείται και κληρονομικά και κοινωνικά. Μ’ άλλα λόγια, δεν αρκεί να καταλάβουμε τι είμαστε. Πρέπει και να αποδεχτούμε ολοκληρωτικά τους εαυτούς μας ως όντα «προγραμματισμένα για μάθηση», όπως χαρακτηριστικά λέει ο François Jacob. Μετά πρέπει να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε. Μ’ άλλα λόγια, πρέπει, μεταξύ άλλων, να αναγνωρίσουμε ότι η προφορική και η γραπτή γλώσσα, η χρήση τους, είναι πραγματικά εξίσου σημαντικές.
Αυτά που μελετάμε κι αυτά που διδάσκουμε, και άρα μελετάμε επίσης, προϋποθέτουν ότι όχι μόνο διαβάζουμε κείμενα, αλλά και γράφουμε σημειώσεις, παρατηρήσεις για βιβλία. Συγγράφουμε μικρά κείμενα για όσα διαβάσαμε. Πρέπει να διαβάζουμε τα έργα των καλών συγγραφέων, των καλών πεζογράφων, επιστημόνων και φιλοσόφων. Αυτών που δεν φοβούνται να δουλέψουν, αναζητώντας την ομορφιά, την απλότητα και τη σαφήνεια.
Αν τα σχολεία μας, από τις πρώτες τάξεις, είχαν στόχο να καλλιεργήσουν στους μαθητές την αγάπη για το διάβασμα και τη γραφή και το συνέχιζαν αυτό σ’ όλες τις τάξεις, σίγουρα θα υπήρχαν λιγότεροι πτυχιούχοι που θα έλεγαν ότι δεν μπορούν να γράψουν ή ότι νιώθουν ανασφαλείς μπροστά στο γράψιμο.
Αν η μελέτη δεν ήταν σχεδόν πάντα «βάρος» για μας, αν το διάβασμα δεν μας ήταν μια δυσάρεστη υποχρέωση. Αν, αντίθετα, η μελέτη και το διάβασμα ήταν πηγές απόλαυσης και χαράς καθώς και πηγές της γνώσης που χρειαζόμαστε για να κινούμαστε καλύτερα στον κόσμο, θα είχαμε ενδείξεις που θα ήταν πιο αποκαλυπτικές για την ποιότητα της εκπαίδευσής μας.
Πρόκειται για προσπάθεια που θα πρέπει να ξεκινήσει στο δημοτικό, να εντατικοποιηθεί κατά τα στάδια της γλωσσικής ανάπτυξης και να συνεχιστεί χωρίς να σταματήσει ποτέ. […]
(απόσπασμα από το βιβλίο του Paulo Freire, Δέκα επιστολές προς εκείνους που τολμούν να διδάξουν. Εκδόσεις Επίκεντρο 2006).
2. Μάνος Κοντολέων, Συγγραφέας
Όλα τα ζωντανά πλάσματα που ζούνε στη Γη – μαζί με αυτά, ασφαλώς, και ο άνθρωπος – έχουν φωνή. Μα μόνο ο άνθρωπος είναι που μιλάει. Ο σκύλος όταν θυμώνει γαυγίζει, η γάτα όταν πεινά νιαουρίζει, το καναρίνι όταν είναι ευτυχισμένο κελαηδά, το φίδι όταν φοβάται σφυρίζει. Όμως ο θυμωμένος άνθρωπος λέει θυμωμένες λέξεις – “είσαι κακός, φύγε, άσε με”! Ο πεινασμένος άνθρωπος λέει: “πεινάω ή δώσε μου να φάω ή στρώσε το τραπέζι”… Ο ευτυχισμένος άνθρωπος γελά και τραγουδά, λέει “σ΄αγαπώ” ή “φίλησέ με”! Και όταν ο άνθρωπος φοβάται, τότε φωνάζει: “Βοήθεια!, Σώστε με! Θεέ μου!”
Τα άλλα ζώα βγάζουν ήχους. Ο άνθρωπος σχηματίζει με τους ήχους των γραμμάτων τις λέξεις. Κι έτσι εκφράζει όλα όσα αισθάνεται, μα και μπορεί όχι μόνο ο ίδιος να κατανοήσει τα συναισθήματά του, αλλά να βοηθήσει και τους άλλους να καταλάβουν αυτά που εκείνος νοιώθει… Που σίγουρα παρόμοια νοιώθουνε – ή και κάποια στιγμή να έτυχε να νοιώσανε – και οι άλλοι.
Πολλά τα συναισθήματα των ανθρώπων. Ακόμα περισσότερες οι αποχρώσεις του καθενός από αυτά – άλλη η αγάπη της μητέρας, αλλιώς την εκφράζει ο πατέρας, διαφορετικά ο αδελφός στην αδελφή, με κάποιον δικό τους τρόπο παππούδες και γιαγιάδες δείχνουν την αγάπη τους στα εγγόνια τους, με τον κάθε φίλο άλλα φιλικά συναισθήματα μας δένουν.
“Λατρεία μου, μάτια, μου, φως μου, αγάπη μου, παιδί μου, ψυχούλα μου, ζωή μου, μοναδικέ μου, κορίτσι μου, αγόρι μου, μονάκριβοί μου, μοναδικοί μου, φίλε και φιλαράκι”… Με πόσες λέξεις μπορούμε να πούμε το ίδιο πράγμα, να εκφράσουμε το ίδιο ή κάποιο παρόμοιο συναίσθημα!
Όσες περισσότερες λέξεις γνωρίζουμε με περισσότερες λεπτές αποχρώσεις μπορούμε να μιλήσουμε για τον εαυτό μας, να βοηθήσουμε τους άλλους να μας νοιώσουν. Λοιπόν, θα το πω – μάλλον πιο σωστά – θα το γράψω ξεκάθαρα. Όταν κάποιος με ρωτά ποιο είναι το σημαντικότερο που κέρδισα από την αγάπη μου για το διάβασμα, ένα μόνο του λέω: Μου χάρισε περισσότερες λέξεις για να μπορώ να εκφράζω τα συναισθήματά μου.
Κι αν κάποιος με ρωτήσει σε τι διαφέρω εγώ από το σκυλί μου, αυτό που του λέω – το σημαντικότερο – είναι πως ενώ το σκυλί μου μόνο με το βλέμμα του και με χαρωπά κουνήματα της ουράς του μου εκφράζει την αγάπη του, εγώ έχω χίλιες λέξεις για να του απευθυνθώ – από το όνομά του μέχρι μια καληνύχτα.
Ο σκύλος μου έχει πολλά συναισθήματα. Όσα κι εγώ. Με μια διαφορά – εγώ το καθένα ξέρω πώς το λένε και έτσι μπορώ περισσότερο βαθιά να το αισθανθώ.
Οι λέξεις, λοιπόν… Το μεγάλο πλεονέκτημα του ανθρώπου. Και το σεντούκι που είναι φυλαγμένες – το βιβλίο.
Ένα σεντούκι που δε χρειάζεται να έχετε κλειδί για να το ξεκλειδώσετε. Απλώς διαβάστε το.
3. A.K
[…]Ένιωθα πολύ περήφανη που ξεκίνησα από κάπου, με γονείς που δεν είχαν πάει καν Γυμνάσιο, εργάτες. Θεωρώ ότι το πήγα λίγο παραπέρα. Ανέβηκα επίπεδο κι ελπίζω τα παιδιά μου να πάνε ακόμα πιο ψηλά…
[…] Πάντοτε μου άρεσε να μαθαίνω, ποτέ δεν είδα τις σπουδές σαν χαρτί. Κι όταν σταμάτησα να δουλεύω, κυνηγούσα τις γνώσεις. Ό, τι γινόταν, σεμινάριο, ημερίδα, προγράμματα κατάρτισης, ήθελα να πηγαίνω. Μου άρεσε. Ό, τι μαθαίνεις κέρδος είναι (γελάει). Αυτό είναι το μότο μου.
(απόσπασμα από το βιβλίο της Σοφίας Νικολαΐδου, Το χρυσό βραχιόλι. Αληθινοί άνθρωποι αφηγούνται τις ιστορίες τους. Εκδόσεις Μεταίχμιο 2020).
*Μπορείτε να βρείτε τα βιβλία από τα οποία προέρχονται τα αποσπάσματα στη Δανειστική μας Βιβλιοθήκη.