Oλοκληρώθηκε η α’ φάση της ενάλιας έρευνας για το ναυάγιο των Αντικυθήρων με σημαντικά ευρήματα (Οκτώβριος 2014)

Αθήνα, 10 Οκτωβρίου 2014

Με μεγάλη επιτυχία, παρά τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, ολοκληρώθηκε η α’ φάση της ενάλιας έρευνας για το ναυάγιο των Αντικυθήρων, με τίτλο «Επιστροφή στα Αντικύθηρα». Στο πλαίσιο της έρευνας που πραγματοποιήθηκε από διεθνή ομάδα επιστημόνων υπό τη διεύθυνση του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole του ΜΙΤ της Μασαχουσέτης εντοπίτηκαν και ανασύρθηκαν σημαντικά ευρήματα.

Οι έρευνες διεξήχθησαν υπό την εποπτεία της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και την υποστήριξη του «Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» και άλλων φορέων.

Επικεφαλής της ομάδας του Woods Hole είναι ο Αμερικανός επιστήμων και ερευνητής του Woods Hole Institution Β. Foley. Στην ερευνητική ομάδα συμμετείχαν επιπλέον ο αρχαιολόγος Α. Τούρτας, ο Δρ. Γ. Μπιτσάκης, έλληνες και ξένοι δύτες και τεχνικοί δύτες (M. Τζεφρόνης, Λ. Μερσενιέ της ΕΕΑ, Ε. Ο’Brian, P. Short, Α. Σωτηρίου), τεχνικοί, φωτογράφοι, κινηματογραφιστές, κ.ά.

Η αποτύπωση του ναυαγίου έγινε από εξειδικευμένη ομάδα του Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ (O. Pizzaro, S. Williams, C. Lees) με τη χρήση του αυτόνομου υποβρύχιου οχήματος Sirius. Την έρευνα υποστήριξε, επιπλέον, το Πολεμικό Ναυτικό με δύτες της Μονάδας Υποβρυχίων Καταστροφών και διαθέτοντας την φραγματοθέτιδα «Θέτις».

Το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη διέθεσε από την πλευρά του το σκάφος «ΓΛΑΡΟΣ», το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως πλοίο-φορέας για το αυτόνομο υποβρύχιο όχημα και για ενδιαίτηση και υλικοτεχνική υποστήριξη στην περιοχή των ερευνών.

Η χρηματοδότηση της έρευνας έγινε από πόρους που εξασφάλισε το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Woods Hole και η μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Αργώ, η οποία ιδρύθηκε για την υποστήριξη της έρευνας. Χορηγίες για την έρευνα διέθεσαν επίσης η ελβετική εταιρεία Hublot, η ΟΤΕ-COSMOTE, η JF White Constructing Co., το Swordspoint Foundation, το Costa Navarino, οι οικογένειες James H. Orr, Michael Dubno και Loren Blackford, Richard και Laetitia Garriott de Cayeux και το Ίδρυμα Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων.

Με την ολοκλήρωση της πρώτης αυτής φάσης των ερευνών, ο Πρόεδρος του Ιδρύματος, κος Πάνος Λασκαρίδης, δήλωσε:

«Με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση λάβαμε μέρος στην ενάλια έρευνα στο Ναυάγιο των Αντικυθήρων. . Η στενή συνεργασία μεγάλου αριθμού κορυφαίων επιστημόνων από διαφορετικές χώρες αποτελούσε από την αρχή, εγγύηση της επιτυχίας. Με τα μέσα που διαθέσαμε, εμείς και οι άλλοι χορηγοί, βοηθήσαμε να πετύχει μία αρχαιολογική ανασκαφή πολύ σημαντική για τη χώρα μας και τον κόσμο. Συγχαρητήρια σε όλους όσους συμμετείχαν στην ομάδα, είτε στο πεδίο των ερευνών, είτε από την ξηρά, στα Αντικύθηρα, την Αθήνα και το εξωτερικό»

Η επιστημονική ομάδα είχε στη διάθεσή της τον πλέον σύγχρονο καταδυτικό εξοπλισμό, με εντυπωσιακότερο όλων τη στολή Exosuit, ένα ρομποτικό σκάφανδρο που επιτρέπει την ασφαλή παραμονή σε μεγάλο βάθος έως και τέσσερις ώρες. Λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών πραγματοποιήθηκαν μόνο δοκιμαστικές καταδύσεις για μία ημέρα με το εν λόγω σκάφανδρο.

Η έρευνα ωστόσο ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 7 Οκτωβρίου, παρά τις δυσχέρειες από τους έντονους βόρειους ανέμους στην περιοχή. Στη διάρκεια της έρευνας πραγματοποιήθηκε η ακριβής τοπογραφική αποτύπωση της θέσης του ναυαγίου και δημιουργήθηκε τρισδιάστατο μοντέλο της βυθομετρικής και φωτογραφικής απεικόνισης.  Οι απεικονίσεις εντάχθηκαν σε γεωπληροφοριακό σύστημα (GIS) στο οποίο τοποθετούνται τα κατά το δυνατόν γνωστά δεδομένα της ανέλκυσης του 1900, καθώς και τα στοιχεία της έρευνας του 1976. Ταυτόχρονα, τοποθετούνται τα στοιχεία της φετινής διερεύνησης, τα οποία περιλαμβάνουν στόχους έντονου σήματος που προέρχονται από συστηματική επισκόπηση του βυθού της περιοχής με ανιχνευτές μετάλλων, προκειμένου να εξακριβωθεί η έκταση της διασποράς του ναυαγίου και επιφανειακά ευρήματα.

Την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε στο Καψάλι των Κυθήρων μεγάλη εκδήλωση των χορηγών της έρευνας με εκλεκτούς προσκεκλημένους. Στην εκδήλωση παρουσιάστηκε η πορεία των ερευνών, καθώς και όλοι οι συνεργαζόμενοι φορείς. Μεταξύ των ομιλητών ήταν ο αρχαιολόγος Γ. Κακαβάς, ο καθηγητής Θ. Τάσιος, καθώς και τα μέλη της επιστημονικής ομάδας B. Foley, Θ. Χριστοδούλου, Α. Σωτηρίου και Γ. Μπιτσάκης της ομάδας μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Χαιρετισμούς απεύθυναν ο δήμαρχος Κυθήρων και Αντικυθήρων Ε. Χαρχαλάκης, ο Ελβετός πρέσβης στην Ελλάδα l. Amberg, καθώς και εκπρόσωπος του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Για τη συμβολή τους στην τόσο σημαντική αυτή επιστημονική διοργάνωση μίλησαν επίσης η εκπρόσωπος της ΟΤΕ και Cosmote Π. Κατσούλη, ο εκπρόσωπος της Hublot M. Buttet και ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη» Πάνος Λασκαρίδης.

Ωστόσο δεν έγινε δυνατό να ανακοινωθούν τα μέχρι τότε αποτελέσματα των ερευνών στο πλαίσιο της εκδήλωσης. Η επίσημη ανακοίνωση των νέων ευρημάτων πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου από το Υπουργείο Πολιτισμού. Ως αποτέλεσμα της έρευνας προέκυψε ο εντοπισμός και τελικά η ανέλκυση χάλκινου συμπαγούς δόρατος με σαυρωτήρα, το οποίο προέρχεται από χάλκινο ή και μαρμάρινο άγαλμα. Από το ίδιο σημείο εντοπίστηκε και ανελκύστηκε χάλκινος δακτύλιος, προσαρμοσμένος σε χάλκινο καρφί, ο οποίος σώζει στο στέλεχός του συσσωμάτωμα, το οποίο ενδέχεται να περιλαμβάνει ξύλο του ίδιου του πλοίου όπου ήταν προσηλωμένος. Ανελκύστηκε επίσης δειγματοληπτικά μικρό τμήμα φύλλου μολύβδου, το οποίο προέρχεται από τη μολύβδινη επένδυση των υφάλων του αρχαίου σκάφους. Τέλος από το χώρο του ναυαγίου, ανελκύστηκε ο μολύβδινος στύπος άγκυρας του σκάφους που είχε εντοπιστεί το 2013 και άλλα επιφανειακά ευρήματα, μεταξύ των οποίων ένας δακτύλιος και μία χάλκινη απόληξη στηρίγματος κλίνης, καθώς και μία σχεδόν ακέραιη λάγυνος.

Τα νέα δεδομένα αποσαφηνίζουν την εικόνα του ναυαγίου και τη διάταξή του στο χώρο.

Αντίστοιχα, η άμεση γειτνίαση με δεύτερη θέση, όπου εντοπίζονται τόσο συστάδες αμφορέων όσο και στοιχεία από τη δομή και την εξάρτυση του σκάφους, δημιουργεί νέα επιστημονικά ερωτήματα για το κατά πόσον η θέση αποτελεί συνέχεια της πρώτης ή τα κατάλοιπα ενός δεύτερου ναυαγίου.

Η ομάδα των αρχαιολόγων της ερευνητικής ομάδας του Ναυαγίου των Αντικυθήρων συναντήθηκε στις 9 Οκτωβρίου με τον Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κων/νο Τασούλα, Ο κ.Τασούλας εξήρε την επιστημονική σημασία της αποστολής καθώς και την άριστη συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που χρηματοδότησε το πρόγραμμα, την οποία χαρακτήρισε υποδειγματική, ευχαριστώντας τους χορηγούς. Σύμφωνα με το Υπουργείο «η σαφέστερη εικόνα του χώρου του ναυαγίου και η δοκιμή νέων τεχνικών κατάδυσης και τεχνικών μέσων κάνει εφικτό και απαραίτητο τον προγραμματισμό του επόμενου ερευνητικού βήματος της συστηματικής ανασκαφής του χώρου».

Το «Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη» παρείχε στην ομάδα έρευνας όλες τις υποδομές και ακαδημαϊκές του δυνατότητες, κατά την προετοιμασία, και την εκτέλεση των ερευνών. Επίσης, στους χώρους του Ιδρύματος θα λάβουν χώρα επιστημονικές ανακοινώσεις των μελών της αποστολής καθώς και άλλες εκδηλώσεις με σκοπό την ενημέρωση επιστημόνων και του ευρύτερου κοινού για τα αποτελέσματα και συμπεράσματα των ερευνών. Στόχος είναι αυτά τα αποτελέσματα και συμπεράσματα από το όλο εγχείρημα να τροφοδοτήσουν σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων που το Ίδρυμα προσφέρει σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και να αποτελέσουν αντικείμενο της εκδοτικής δραστηριότητας του Ιδρύματος. Ήδη στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Ιδρύματος περιλαμβάνεται πρόγραμμα με θέμα ««Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων: Αστρονομία και Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα», που απευθύνεται σε μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και υποστηρίζεται από μέλη της διεθνούς ερευνητικής ομάδας Antikythera Mechanism Research Project (AMRP), η οποία πρωτοστάτησε στην πρόσφατη διερεύνηση και αναθέρμανση του ενδιαφέροντος για το Μηχανισμό των Αντικυθήρων.

Στις 9 Οκτωβρίου 2012 το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη είχε φιλοξενήσει την ομώνυμη ομιλία του Γιάννη Σειραδάκη, ιδρυτικού μέλους της επιστημονικής αυτής ομάδας. Στην ομιλία παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα πρόσφατων μελετών και δημοσιεύσεων και εκτέθηκε η πλέον πιστή και σε πραγματικές διαστάσεις ανακατασκευή του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, η οποία κατασκευάστηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.